W języku niemieckim wyróżniamy następujące rodzaje liczebników: główne (Kardinalzahlen), porządkowe (Ordinalzahlen/Ordnungszahlen) i ułamkowe (Bruchzahlen).
Liczebniki porządkowe odpowiadają na pytanie der/die/das Wievielte? – który?/która?/które? Używamy ich do opisywania dnia miesiąca (data), stulecia, a także w połączeniu z imionami władców (np. Karl I.). Po liczebnikach porządkowych stawiamy kropkę lub zapisujemy je słownie. Liczebniki porządkowe odmieniają się jak przymiotniki.
Liczebniki porządkowe (die Ordnungszahlen albo die Ordinalzahlen) w języku niemieckim tworzy się poprzez:
dodanie rodzajnika określonego w odpowiedniej formie (der/die/das) do odmienionego liczebnika głównego
dodanie do liczebnika głównego przyrostka -te lub -ste:
liczebniki od 1 do 19 – dodajemy przyrostek -te
liczebniki od 20 – dodajemy przyrostek -ste.
Schemat tworzenia niemieckich liczebników porządkowych wygląda następująco:
rodzajnik określony + liczebnik główny + przyrostek -te / -ste
Rodzajnik zależy od rodzaju rzeczownika, który po nim występuje. Przyjrzyj się przykładom:
der erste Gewinner – pierwszy zwycięzca
die fünfte Schülerin – piąta uczennica
das zehnte Mal – dziesiąty raz
der fünfzehnte Versuch – piętnasta próba
die erste Liebe – pierwsza miłość
das dritte Kind – trzecie dziecko.
Jak wspominaliśmy, do liczebników od 1 do 19 dodajemy przyrostek -te. Liczebniki porządkowe utworzone od jeden (eins) i trzy (drei) mają formy nieregularne, zwróć także uwagę na formę siedem i osiem.
erste – pierwszy, -a (nie: einste)
zweite – drugi, -a
dritte – trzeci, -a (nie: dreite)
vierte – czwarty, -a
fünfte – piąty, -a
sechste – szósty, -a
siebte – siódmy, -a (nie: siebente)
achte – ósmy, -a (nie: achtte)
neunte – dziewiąty, -a
zehnte – dziesiąty, -a
elfte – jedenasty, -a
zwölfte – dwunasty, -a
dreizehnte – trzynasty, -a
vierzehnte – czternasty, -a
fünfzehnte – piętnasty, -a
sechzehnte – szesnasty, -a
siebzehnte – siedemnasty, -a
achtzehnte – osiemnasty, -a
neunzehnte – dziewiętnasty, -a
Wszystkie liczebniki porządkowe od 20 mają końcówkę -ste.
20. zwanzigste – dwudziesty, -a
30. dreißigste – trzydziesty, -a
40. vierzigste – czterdziesty, -a
50. fünfzigste – pięćdziesiąty, -a
60. sechszigste – sześćdziesiąty, -a
70. siebzigste – siedemdziesiąty, -a
80. achtzigste – osiemdziesiąty, -a
90. neunzigste – dziewięćdziesiąty, -a
Podobnie w kolejnych liczebnikach:
100. hundertste – setny, -a
1000. tausendste – tysięczny, -a
1 000 000. millionste – milionowy, -a
Liczebniki porządkowe służą między innymi do podawania dat. Po liczebnikach porządkowych zapisanych liczbą zawsze stawiamy kropkę, np. der dritte Mai = 3. Mai.
Przy podawaniu daty dziennej używamy rodzajnika der. Liczebniki porządkowe funkcjonują jak przymiotniki, a ponieważ używamy tu rodzajnika określonego w mianowniku (der), liczebnik porządkowy (tak jak przymiotnik) będzie miał końcówkę -e:
der zweite Februar – drugi dzień lutego.
Jeśli rodzajnik ulegnie odmianie, zmieni się też końcówka liczebnika:
Nom. | Der Wievielte ist heute? – Który jest dzisiaj? | Heute ist der zweite Juni. – Dzisiaj jest drugi czerwca. |
Akk. | Den Wievielten haben wir heute? – Który mamy dzisiaj? | Heute haben wir den zweiten Juni. – Dzisiaj mamy drugi czerwca. |
Przy podawaniu daty/terminu w odpowiedzi na pytanie wann? (kiedy?) używamy przyimka am:
am 3. Mai = am dritten Mai (trzeciego maja)
Końcówka -en w liczebniku wynika tu z odmiany w celowniku (Dativ) z rodzajnikiem określonym (tu: der), tzn.
der dritte Mai (trzeci maja)
an dem dritten Mai = am dritten Mai (am = an dem).
Uwaga! Daty w języku niemieckim zapisujemy zwykle cyframi. Tutaj stosujemy zapis słowny, aby umożliwić Ci ćwiczenie liczebników. Popatrz:
A krócej: Ich bin am 6. Mai 1983 geboren, also im 21. Jahrhundert.
Pamiętaj, że po liczebnikach porządkowych oznaczających dzień miesiąca stawiamy kropkę.
W języku niemieckim stulecia zapisujemy liczbami arabskimi, a nie rzymskimi:
im 20. Jh. (im zwanzigsten Jahrhundert)
20. Jh. (das zwanzigste Jahrhundert) – XX w.
im 20. (zwanzigsten) Jahrhundert – w XX wieku
im = in dem.
Liczebniki porządkowe występują też często po imionach władców. Zapisujemy je cyframi rzymskimi, po których – inaczej niż w języku polskim – stawiamy kropkę, np. Ludwig II, Wilhelm II. von Württemberg.
Rozpocznij naukę niemieckiego w aplikacji do nauki języków Prestonly. Wypróbuj bezpłatnie przez 7 dni i zyskaj:
Liczebniki porządkowe w języku niemieckich są poprzedzone rodzajnikiem określonym.
Liczebniki porządkowe od 1 do 19 tworzymy, dodając przyrostek -te do liczebnika głównego, a w przypadku liczebników powyżej 20 – przyrostek -ste.
Liczebniki porządkowe odmieniają się jak przymiotniki.
Używamy ich do opisywania dnia miesiąca (data), stulecia, a także w połączeniu z imionami władców (np. Karl I.).
Czas na ćwiczenia. Przetłumacz poniższe zdania z języka polskiego na niemiecki, używając odpowiednich liczebników porządkowych.
Karolina
Rodzajniki informują nas między innymi o rodzaju rzeczownika. W języku niemieckim występują trzy rodzaje rzeczowników: męski (m), żeński (f), nijaki (n). Większość słowników do określania rodzaju rzeczownika stosuje oznaczenia maskulin (m), feminin (f), neutrum (n). Wyróżniamy dwa typy rodzajników: określone i nieokreślone.
Karolina
Zaimek pytający rozpoczyna tzw. pytania o informację, po niemiecku nazywane również W-Fragen, ponieważ wszystkie zaimki pytajne rozpoczynają się na literę w.
Karolina
Zaimki osobowe (Personalpronomen) w zdaniu zastępują użyty wcześniej rzeczownik i pomagają nam unikać powtórzeń. Niemieckie zaimki osobowe przybierają różne formy – a to dlatego, że nie tylko wskazują osobę i liczbę, ale odmieniają się także przez przypadki.
